Το βέβαιο κόστος της αλαζονείας

Σημ."Ξάνεμου": το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε  στο μηνιαίο περιοδικό της Τήνου, 
Τηνιακή Ενδοχώρα, τεύχος Νο 77. Επίκαιρο, σαν μην πέρασε μια μέρα.

του Γιώργου Δημόπουλου 

στη Βασιλεία και στον Δημήτρη Αλαφογιάννη

1

   Το εκκλησιαστικό σώμα στην Ευρώπη, υφίσταται ραγδαία μια άνευ προηγουμένου συρρίκνωση, η οποία  προσδιορίζεται ευκρινώς στην μείωση της εμβέλειας  της φωνής της Εκκλησίας στον δημόσιο χώρο, καθώς και στην αδιαφορία των πιστών της. Η εκκλησιαστική δημογραφία μεταβάλλεται δραματικά, σε σημείο που ξαφνιάζει ακόμη και τον άθεο. Ο αποχριστιανισμός βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Η πολιτισμική αποσάρκωση του χριστιανισμού προ των πυλών.

   Είναι ορατό σήμερα ένα νέο αθεϊστικό ρεύμα που διαπερνά την Δυτική  κοινωνία κατά τρόπο συστηματικό. Προβάλλεται όλο και σαφέστερη, μια στάση πολεμική κατά της θρησκευτικής πίστης. Οι πολέμιοι παρά τις πολλές διαφορές τους συναντώνται σε μια ομοιογενή, λιγότερο ή περισσότερο, πολεμική κατά της θρησκευτικής πίστης και το παράδοξο αναβιώνουν, σε πιο απλουστευμένη μορφή από το παρελθόν, κοινοί τόποι του αθεϊστικού στοχασμού. Πολλές είναι οι πολιτικές αφορμές για την εκδήλωση αυτής της εχθρικής   στάσης, όπως η συμμαχία της εκκλησίας με την εξουσία, η  σύντηξη του πολιτικού και του θρησκευτικού, ο συντηρητισμός της εκκλησίας σε πολλά θέματα με πιο έκδηλο την απαγόρευση της χρήσης προφυλακτικού αδιαφορώντας πεισματικά για τον θάνατο εκατομμυρίων από ΑIDS, η  επιδημία της παιδοφιλίας στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας, αλλά πιο πολύ η μισαλλοδοξία   των κληρικών, οι οποίοι απροκάλυπτα έχουν υποκύψει στον εγγενή  πειρασμό να νοιώθουν ιδιοκτήτες του αποκαλυπτομένου μηνύματος της αγάπης, πιο απλά αφέντες του Θεού και όχι ικέτες.

  Ο Χριστιανισμός έχει χάσει  την επιρροή  του και στην  παραδοσιακή ελληνική κοινωνία, έχει γίνει ακατανόητος για τον σύγχρονο Έλληνα, τουλάχιστον όσον αφορά τις θεσμικές του μορφές. Είναι αισθητή η φθορά της ικανότητας του χριστιανισμού να κατευθύνει και να ενοποιεί τον σύγχρονο κόσμο. Η Ορθοδοξία κατανοείται πλέον ως μια διαδικασία κοινωνικής ένταξης σε μια κοινωνική ομάδα.

  Όπως αλλάζει το σκηνικό σε μια τραγωδία με τον ίδιο τρόπο επηρεάζεται η Εκκλησία. Χάνει τα ερείσματά της στον κόσμο γύρω της και  είναι φυσικό να την μεταχειρίζονται όπως ακριβώς μεταχειρίζεται η ίδια τον εαυτό της, σαν ένα κατάστημα, που διαθέτει τα αγαθά της στην τοπική αγορά. Το άτομο έρχεται να αγοράσει, ούτε την αυτο-θυσιαστική ζωή, ούτε το μαρτύριο, ούτε την ορθότητα ή την δικαιοσύνη, ούτε περισσότερο την Σταύρωση και Ανάσταση, αν και κάποτε ερχόταν  για όλα αυτά, έρχεται να αγοράσει «πνευματικότητα». Ο   γνωστικός  δοκητισμός εμφανίζεται  με άλλον μανδύα όπου  η χριστιανική πίστη και πρακτική, αποσύρεται πριν από το Πάθος. Στην ανάγκη του  ανθρώπου για μεταφυσικές πραγματικότητες, δέστε τοπικά, προσφέρονται φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Εθίζουν τον πιστό   στην αλλοτρίωση, τον αποπροσανατολίζουν, και εκνευρίζουν ακόμη και τον πλέον καλόπιστο. Διψάς πιστέ  μου, αλλά εμείς μόνο κόκα κόλα θα σου δώσουμε, που σε κάνει να διψάς περισσότερο. Λαδάκι,  χώμα, αγίασμα, κομμάτι από το ακοίμητο κερί κ.ά.  Πηγαίνετε μια βόλτα στον δρόμο της Παναγίας, μια πλημμυρίδα από  ματάκια, σκόρδα, χαντρούλες, πέταλα, λιβάνι του τάδε αγίου, λιβάνι για το μάτι, για καλή τύχη, για την γλωσσοφαγιά, μέχρι και  χαλάκι για την ανάπτυξη μαζοχισμού έχει στρωθεί. Ένας  παγανισμός που ενέχει μαγικά, ανιμιστικά, φετιχιστικά και θυσιαστικά στοιχεία, για ένα Θεό ο οποίος  τιμωρεί και αμείβει, και ο οποίος  ζητά θυσίες, δώρα, βιαιότητες, πόνο και αίμα, προκειμένου να εξευμενισθεί. Τι σχέση έχουν όλα αυτά και άλλα με το Ευαγγέλιο, τους Πατέρες, τους Μάρτυρες, τους Ομολογητές; Η εικόνα την οποία   έχει  ο Έλληνας που δηλώνει πίστη στον Θεό, απέχει πολύ από τον προσωπικό Θεό της Καινής Διαθήκης.

2

  Εκτός από το σκοτάδι στον εκκλησιαστικό χώρο υπάρχει μεγάλη θλίψη. Πόσοι επίσκοποι δεν αισθάνονται δεσποτάδες-αφέντες και πόσοι κληρικοί εκφράζονται με ευρυχωρία σκέψης και διάθεση αγαπητική για τον Άλλο τον Διπλανό τον Έξω από Εμάς. Ατυχώς έχουμε συνηθίσει τους ορθόδοξους Ιεράρχες, τους Έλληνες παπάδες, στην συντριπτική τους πλειονότητα, πλην ελαχίστων φωτεινότατων εξαιρέσεων, να δρουν  και να  αντιδρούν λαβυρινθωμένοι από την μέσα πλευρά των ολόκλειστων θυρών της αυτάρεσκης στενοκαρδίας τους. Μοναδική τους έγνοια μοιάζει να είναι η διεύρυνση της εξουσίας τους.  Αντί να κοιτάνε με το ένα μάτι τον πιστό και με το άλλο το Ευαγγέλιο, αλληθωρίζουν προς την εξουσία, οικονομική και πολιτική, απαιτούν μερτικό και σε σημαντικό βαθμό την λαμβάνουν.

  Ατέρμονες διεκδικήσεις, σθεναρές πιέσεις ώστε διαρκώς να ευεργετούνται, από γιορτή σε γιορτή, ανταλλάσσουν επισκέψεις, κολακείες και αβρότητες, υπολογιστικά συλλείτουργα, από φιέστες σε φιέστες, πάντα απασχολημένοι με ανούσια πράγματα εκτός Εκκλησίας, σε δεσποτομαζώξεις, στις οποίες συνειδητά κοροϊδεύει ο ένας τον άλλο, διαγκωνιζόμενοι σε  πισώπλατα μαχαιρώματα, την ώρα που διασαλεύεται η κοινωνική γαλήνη, με το βάρος των προβλημάτων αφόρητα να βαραίνει τις πιο ευάλωτες ομάδες.

  Ο επίσκοπος δεν είναι δεσπότης, είναι μοναχός, είναι η φλεγόμενη πραγματικότητα μιας ολοκληρωτικής προσφοράς,  που νεκρώνει τον θάνατο και ανεβαίνει τον δικό του και των άλλων Γολγοθά, είναι ειλικρίνεια, θάρρος, αγωνιστικότητα, αφοβία, σθένος,  μετριοπάθεια, αφιλαργυρία, ακτημοσύνη, ταπεινότητα. Το βάρος της ψυχής για τον μοναχό-επίσκοπο  δεν είναι η σάρκα, αλλά η χίμαιρα της ταυτότητος του αγαθού και της υλικής υπάρξεως.

3

  Ο τοπικός εκκλησιαστικός πίνακας, δεν είναι λιγότερος δυστοπικός. Η συμπεριφορά του τοπικού  δεσπότη έχει όλα τα έκτυπα και γνωρίσματα   ατόμων που μόλις βγήκαν από την πείνα, την στέρηση, την βασανιστική ανασφάλεια. Η αφύσικη βουλιμία του, η  αχαλίνωτη προβολή του, αποτυπωμένη και στην γλώσσα του σώματός του, ακυρώνει ευκαιρίες σωτηρίας, ίσως μοναδικές,  απαιτώντας να επιβεβαιώσουμε την αφοσίωσή μας  στην δεσποσύνη του. Έχει υποταχθεί πλήρως στους μιντιακούς κανόνες, προβάλλομαι άρα υπάρχω. Ξοδεύει όλη του την ενέργεια στην προβολή του,   αναλώμενος σε φαντασιώσεις ανθρώπινης απολυταρχίας και αυθαιρεσίας. Μοναδική ανύστακτη έγνοια του η φωτογραφία του στις αίθουσες, στα «θαλασσοπούλια», το όνομά του σε αναμνηστικά, σε μετάλλια, ακόμη και σε ρολόγια τοίχου με χρήματα παρμένα από το στόμα του καθημαγμένου. Όποιος όμως θέλγεται από  την εικόνα δεν μπορεί να κοιτάζει κατά πρόσωπο τα πράγματα. Εξ άλλου το Εκκλησιαστικό σώμα τι να την κάνει  την πληθώρα φωτογραφιών  που συνθέτει την  τοπική εκκλησιαστική μηχανή;  Τι προσφέρει στην τοπική  κοινωνία, τι  καινούριο μπορούμε να μάθουμε για την δομή της εποχής μας, από τις αμέτρητες σε πανάκριβες εκδόσεις, σε ποικίλες στάσεις φωτογραφίες του δεσπότη;

   Κάθεται στο θρόνο της ισχύος, με το σκήπτρο  σφικτά στα χέρια,   ενώ μια  ομάδα πρόθυμων, εθελόδουλων, συμφεροντολάγνων κληρικών και λαϊκών, στέκονται έτοιμοι να τον υπηρετήσουν. Τα πάντα προορίζονται να στηρίζουν το δεσποτικό, αυταρχικό καθεστώς. Δεν είναι συμπτωματικό  ότι η ιδέα της εξουσίας στηρίζεται αποκλειστικά στα ψεύδη και στην βία. Τι σχέση έχει αυτή η εικόνα με την αγωνία του Σταυρού; Αντί να στέκεται με θλίψη, απορία και αγωνία,  αντί να απορεί και να αναρωτιέται για το πηκτό  σκοτάδι, για την αδικία, την φτώχια, για την έλλειψη δικαιοσύνης, ορθώνεται σαν παγώνι, αντί να προσεύχεται  «δίδαξόν με τα δικαιώματά Σου…, φώτισον την καρδία μου…, γενηθήτω  το θέλημά Σου…,λάμπρυνόν μου την στολήν της ψυχής», μας το λέει ξεκάθαρα  σας δουλεύω, γενηθήτω το θέλημά μου, δεν φταίω εγώ που εσείς κοιμάστε, δεν υπάρχει λόγος να ξυπνήσετε, δοξάστε με. Ανομολόγητες πλην αναγνωρίσιμες προθέσεις, με τους μηχανισμούς ψιμυθίωσης της ασημαντότητας σε πλήρη ανάπτυξη, οι οποίες βρίθουν και  Φανερές  εξαρτήσεις. Για ποιον να αποτελέσει πρότυπο αυτός ο άνθρωπος; Μπορεί να σταθεί μια ηθική χωρίς παράδειγμα και χωρίς υπερβατικά ερείσματα; Τέτοιες συμπεριφορές αποτελούν αναμφίβολα έναν από τους κύριους παράγοντες  του αθεϊσμού, ο οποίος πλέον εκφράζεται με σαφή και συστηματικό τρόπο. 

4

   Έχουμε ανάγκη από μια βαθιά διόραση, άθεοι και πιστοί, (ποιος είναι άραγε πιστός και ποιος άθεος;),  την χρειαζόμαστε μέσα στην θρυμματισμένη εποχή μας, όπου η γη  μας πληγώνει και ο ουρανός δεν μας δέχεται, όπου οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας  «προσφέρουν  φίδια αντί για ψάρια και πέτρες αντί  για ψωμί», όπου η θρησκεία   αφέθηκε στο περιθώριο της ζωής, σαν μια θεραπεία για τον ελεύθερο χρόνο των ανθρώπων, οι οποίοι έχουν καλύτερα πράγματα να κάνουν μέσα στο μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους, σε μια κοινωνία που γίνεται ολοένα και πιο πολύμορφη και η συναίνεση ευρίσκεται σε διαρκή φθορά, όπου η ανοχή αποκτά τρύπες και διπλώνει στις πλευρές της, όπως η φθορά στο στρώμα του όζοντος.

     Προσωπικά εκτιμώ ότι δεν υπάρχει δυνατότητα αντίστασης, εξ άλλου γιατί πρέπει να το κάνουμε, υπάρχουν μόνο δυνατότητες επιλογής. Όπως όλα δείχνουν οι κοινωνικές δυνάμεις  οδηγούν ώστε να γίνει η Εκκλησία, αν όχι ένας αποκομμένος,   τουλάχιστον ένας χωριστός, διαχωρισμένος θεσμός. Μην φοβίζει κάτι τέτοιο. Η  Εκκλησία δεν μεσουράνησε σε περιόδους διωγμών και μη αναγνώρισής της;

5

    Όλοι μας, πιστοί, άθεοι, λαϊκοί, κληρικοί, κινδυνεύουμε να συνθλιβούμε από το βάρος της θωρακίσεώς μας. Φυσικά ο κίνδυνος δεν είναι νέος, νέα είναι η τρομερή πραγματικότητά του, αν και πάντα είχαμε την ίδια λατρεία της δυνάμεως.   «Ειδωλολατρία είναι η άπειρη θέληση δυνάμεως, ο θρίαμβος ενός λόγου ιμπεριαλιστού, η ιδέα της άπειρης εξουσίας που στηρίζεται αποκλειστικά στο ψεύδος και την βία».

   Εξ ίσου σημαντικό,  φοβόμαστε την ελευθερία, προτιμούμε κάποιος άλλος να μας λέει τι είναι καλό τι κακό. Αισθανόμεθα την ελευθερία σαν ένα φορτίο δυσβάστακτο. Μας είπε ποτέ κανένας κληρικός ότι   ο Θεός θέλει την ελευθερία του ανθρώπου μαζί με την περατότητά και αμαρτωλότητά  του; Προφανώς δεν έχει να κάνει μόνο  με την θρησκεία, όπου υπάρχουν πάντα οι εκμεταλλευτές κληρικοί, με τις σέκτες  αυτοευνουχισμού όλο και να πληθαίνουν. Έχει να κάνει και με τα  κόμματα,  όχι αποκλειστικά με τα απολυταρχικά,  αλλά και με αυτά τα λεγόμενα δημοκρατικά, τα οποία λιώνουν την ελευθερία μας στον συμφέρον τους. «Εμείς αποφασίζουμε για σένα, τι είναι για το καλό σου,  τι είναι καλό, τι είναι κακό για  σένα. Σου παραχωρούμε μια κατ’  επίφαση ισότητα, με  αντίτιμο να μας παραδώσεις πλήρως την ελευθερία σου».

6

  Δεν αισθάνομαι ορθοπεδικός του  ψυχισμού κανενός,  εξ άλλου όλοι έχουμε τις «γωνίες» μας, όλοι κινδυνεύουμε να «…απομείνουμε ακίνητοι, κλεισμένοι, δίχως τη ζωοπάροχη επαφή με τη ζωή, τη ζωή που καθημερινά γύρω μας  ζητάει να μας βοηθήσει, να μας σταθεί, να μας κρατήσει ανοικτούς, σε όσα εκείνη φέρνει, αν την προσέχουμε και γόνιμα την ακούμε,  αν την έχουμε πάντα μπροστά μας, ποτέ  πίσω μας…» Τότε γιατί αυτές οι άβολες αλήθειες; Οι συγκεκριμένες συμπεριφορές των κληρικών αμφισβητούν την νοημοσύνη ή ακόμη και την ψυχική υγεία κάθε ανθρώπου ιδίως αυτήν  του εκκλησιαζομένου. Πώς προστατεύουμε τους εαυτούς μας από την δική μας ηλιθιότητα; Ποια είναι τα όρια ανάμεσα στην ελευθερία  που διεκδικούμε και της άγνοιας που μας κατέχει; Είμαστε συνεπείς με την άρνηση πάσης φύσεως ολοκληρωτισμών, αξιολογούμε το ίδιο τον πνευματικό ευνουχισμό και την δικτατορία, μαύρη ή κόκκινη;  Πώς θα ξεσκαρτάρουμε την ήρα από το σιτάρι;

  Τα παραπάνω μπορούν να αποτελέσουν και το έναυσμα για την επανεξέταση κεντρικών ερωτημάτων, όπως π.χ. οι σχέσεις μας με τους κληρικούς, ο ρόλος της Εκκλησίας στο κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά και μια επιχείρηση εμβάθυνσης στην έννοια της θρησκευτικής πνευματικότητος, καθώς και σε αυτή της αθεΐας. Δεν λέω να  φτερωθούμε, αλλά μπορεί να σταθεί η ψυχή όταν είναι απαίδευτη; Μένει  δέσμια της νύκτας για πάντα, η αρετή χωρίζει από τον νου και η δύναμη δεν γνωρίζει το μέτρο, πράγμα που αφήνει την ύβρη αχαλίνωτη, γεννά την προπέτεια, αφήνει την ραδιουργία ανεξέλεγκτη, την απληστία ασύδοτη και προκαλεί εκφυλισμό και κατάπτωση.