Η εκκλησιαστική βία αποδίδει τοπικά

Στην μνήμη του μεγάλου αιρετικού κυρού Θεολόγου Πλυτά. Ένας χρόνος από την κοίμησή του.

Τού Γιώργου Δημόπουλου

 Ιερείς κατεδίωξάν σε απηνώς, και η καρδία  σου ουκ εδειλίασεν…  

 Οι νεκροί μάς επηρεάζουν και τούς επηρεάζουμε, καθώς ζητούμε πίσω από τις ενέργειές τους, πίσω από τον βίο και πολιτεία τους, τον αθέατο ιστορικό δυναμισμό τού πνευματικού  τους πυρήνα. Ο κυρός Θεολόγος Πλυτάς δίψαγε για σημασία γι’ αυτό ηύξανε   σε ευαισθησία,  και υπήρχε άχρι θανάτου γι’ αυτήν. Ποιος όμως είδε το θάνατο, προσωπικά, παρά το γεγονός ότι φωλιάζει στα μάτια μας; Όχι νεφελώματα, καθαρά. Η προσωπική μας εμπειρία, φτωχή, πες τίποτα, μόνο ερωτηματικά. Πού να κατευθύνουμε το δρασκελισμό μας χωρίς να πατήσουμε σε ετοιμόρροπο, σε σάπιο σανίδι, όταν από κάτω μας χάσκει ανελέητο το κενό τού θανάτου και μάς προκαλεί ίλιγγο;  Όλοι μας έχουμε επικηρυχθεί από τον θάνατο και περατοί στον χρόνο υποκείμεθα στην φθορά του. Ακούμε την σιωπή του. Η γη, η γεμάτη ζωή, είναι γεμάτη θάνατο.  Ψαχνόμαστε και γαντζωνόμαστε από εμπειρίες άλλων: «έρχου και ίδε», μαρτυρίες θέασης, «εν εσόπτρω και εν αινίγματι»… Τι κοινό έχουν οι διαδρομές των ανθρώπινων στιγμών με αυτή της αιωνιότητας; Τι κοινό έχει η σιγή των κοιμητηρίων με τη γαλήνη του τοπίου; Πώς να κατανοήσει κανείς το τού Άσματος: «κραταιά ως θάνατος η αγάπη»; Τι σχέση έχει με την  λογική το «Viva  la muerte» τού Φερνάντο Αραμπάλ;  

  Τα μνημόσυνα  είναι η ώρα  που οι αγαπημένοι θρηνούν ανθρώπους και τρόπους ζωής που χάθηκαν στο αλλιώς  και στο μετά για πάντα, προτού η συνείδησή μας προλάβει να κρίνει τι ακριβώς θρηνούμε·  τον θάνατο, την απώλεια, την πίστη σε μια μικρή ζωή, την μεγάλη ευθύνη που τελείωσε; Είναι  μια συνάντηση με κάποιον που  αγαπάς που λαχταράς να δεις και σού φαίνεται, στην περίπτωσή μας, λίγο γερασμένος, κατά ένα χρόνο,  λίγο πικραμένος, πολύ χαρούμενος  και μαζί του ξεκινάς ένα ταξίδι για να ξαναθυμηθείς την γοητεία του, την σοφία του και όσα έκανε για τον τόπο.  Πώς ο χρόνος πέρασε από πάνω του και τι άφησε πίσω του όσον αφορά την  προσωπική του ευθύνη. Και ο χρόνος δεν βιάζεται,  αποζημιώνει με υπομονή.

  Ως πατέρας συντροφιά με την   αγαπημένη του γυναίκα   εγκέντρισαν τον έρωτα, την δίψα για ζωή, υφάδια αγάπης, τραγουδιού, χαδιού, στοργικού βλέμματος, και τα κληροδότησαν στα παιδιά τους. Διέτρεξε απλά και ήσυχα δεκαετίες οικογενειακής ζωής χωρίς να παραβλέπει την κοινωνική του ευθύνη, και την ηθική του αναμέτρηση με το άγονο, το παράλογο και αναξιοπρεπές.  Η ζωή του δεν ήταν ρηχή, ούτε πεζή. Η εμβληματική, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ματιά του  έβλεπε τον κόσμο, την τοπική κοινωνία ιδρωμένα.  

  Όπως όλοι οι αγωνιστές ήταν ένας συνηθισμένος άνδρας, ένας απλός άνθρωπος, ένας από μας,   που κάποια στιγμή κλήθηκε να διαλέξει σε ποιον χώρο θα κινηθεί, με ποια  ιδανικά, πού θα έκλινε η υπέρτατη πίστη του. Τον διάλεξε με όχι και τόσο ελαφρύ τίμημα. Η τόλμη του  δεν ήταν καμουφλαρισμένη. Στα λόγια του αποτύπωνε, όπως τού άρεσε να λέει, τον αγώνα «εναντίον τού υπόκοσμου της τοπικής οργανωμένης καταπίεσης», με τέτοιο πάθος που μόνο άλκιμοι νεανίες  θα είχαν το σθένος να το κάνουν. Σταθερός στους αγώνες του δήλωνε τις προθέσεις του από την πρώτη στιγμή δίχως μισόλογα. Κάθε λέξη του, κάθε βλέμμα του, η σιωπή του προμήνυαν αγώνα, προσφορά στην υπηρεσία  τού δημοκρατικού κοινωνικού  του οράματος.  Όχι  ψιθυριστά,  αλλά βροντερά με εσωτερική δύναμη, και σπαρακτική, ταπεινή συστολή.

  Μπροστά στον κίνδυνο να γίνει περιθώριο στον ίδιο του τον τόπο, στην ίδια του την ενορία, να καταρρακωθεί ηθικά, εκκλησιαστικά και πολιτικά όντας ανίκανος να υπερασπιστεί τον ζωτικό του χώρο και να απολέσει την αξιοπιστία μιας υπεύθυνης πολιτικής πρότασης απέναντι στην ενορία του, την τοπική Εκκλησία και φυσικά την τοπική κοινωνία, ο Θεολόγος είπε ναι στην  ευθύνη που τού αναλογούσε και τούτο  με οποιοδήποτε  κόστος. Ήταν  φρουρός όχι  τιμωρός. Εξέφραζε με θάρρος τον οφειλόμενο γενικότερο συλλογικό σχεδιασμό. Αποτελούσε την έμπρακτη απάντηση στο ερώτημα πώς θα περιφρουρηθούν οι αγώνες μας από τη βία των πνευματικών αφεντάδων μας, και πώς θα αμυνθούμε απέναντι στο επαπειλούμενο αφανισμό τού προσώπου  μας.  Είπε όχι στην σιωπηρά αποδοχή τής βίας, κάτι που για τούς περισσοτέρους από εμάς κρίνεται ως απαραίτητη προϋπόθεση τής οικογενειακής και προσωπικής μας ανέλιξης ή το λιγότερο ηρεμίας. «Έλα μωρέ τι θα βγάλω εγώ…»

  Ορμώμενος  από την επιτακτική εσωτερική ανάγκη να μην  παρακολουθεί απαθής την άλωση τής Παναγίας, να μην σκύβει το κεφάλι στη βία που δεχόμαστε τοπικά από τραμπούκικες  συμπεριφορές που δρουν στη περιοχή, αλλά και να ανοίξει  με ωριμότητα την συζήτηση για τον αγώνα και την πάλη που απαιτούν οι περιστάσεις, προέβαινε σε συγκεκριμένες ενέργειες, απαξιωμένος από την τοπική κοινωνία, με την αδιαφορία της και πολλές φορές με την αρνητική κριτική της.   Γιατί πρωτίστως για τον Θεολόγο, σημασία είχε η ενότητα κάτω από ένα κοινό και επιτακτικό στόχο και όχι οι ιδεολογικές ταυτίσεις.

  Τον ήθελαν τρωτό, τον ήθελαν περιδεή στην τιμωρία τους, αποκαμωμένο,  με βουτιές στην πυρακτωμένη κόλασή τους αλλά δεν τούς  βγήκε,  δεν έχασε τον νεανικό του ενθουσιασμό. Αντιστάθηκε  στην  βρώμικη τακτική όσων  επενδύουν σε τέτοιες συνθήκες. Τους αχρήστευσε όλες τις φαντασιώσεις περί τρομοκρατίας, διακινδυνεύοντας την ηρεμία του, την ησυχία του, την οικογενειακή του γαλήνη. Τα χέρια του δεν έτρεμαν στο άκουσμα των δικαστικών αποφάσεων.Ο Θεολόγος γελούσε με τον θυμό των υποκριτών και στενοχωριόταν με τούς παπαδικούς διωγμούς, έκφραση άφθονου φθόνου και μίσους, εκ μέρους ατόμων  που υποτίθεται ότι αποφάσισαν να θέσουν τον εαυτό τους στην υπηρεσία τής αγάπης,  τής  ανοχής, τής  συγγνώμης.  Φυσικά  και δεν ήταν εναντίον τής Εκκλησίας αλλά εναντίον τής κατευθυνόμενης εκκοσμίκευσής Της, προκείμενου να ικανοποιηθούν τα  υλικά και κοσμικά συμφέροντα των παπάδων και όλων των παρατρεχάμενων τού προσωπικού συμφέροντος.

  Το ετήσιο μνημόσυνό του δεν έχει χαρακτήρα συναισθηματικής φόρτισης. Ποτέ δεν ζήτησε ούτε την υποστήριξή μας, ούτε την αποδοχή μας, ούτε την κατανόησή μας. Είναι μια θύμηση τής  τεράστιας ευθύνης όλων μας σε παρόμοιες επιβουλές από όπου και να προέρχονται, και μάλιστα λειτουργεί παιδευτικά. Φορτίζει μνήμες και διεγείρει εμπνεύσεις. Θα παραμένει δε «κάρφος εν οφθαλμοίς»  όσο αδυνατούμε,  κληρικοί και λαϊκοί, να προσπέσουμε σε ικετευτική συγγνώμη τόσο  από τον  ίδιο όσο και από την  οικογένειά του: οι κληρικοί για την υπολογισμένη σκληρότητα  και απανθρωπιά τους και εμείς για την αδιαφορία στις διώξεις του και την μη συμπαράστασή μας  στον ανελέητο εν χορώ παπαδικό διωγμό του.

Θεολόγε ευλογημένε, να είσαι καλά εκεί που είσαι.

  Κύριε Πολυκανδριώτη και κύριοι υποτελείς τής  αυτού κενοδοξίας σου κληρικοί τής Τήνου, κατ’ επίφαση πατέρες και κήρυκες τού  Ευαγγελίου,

  Είμαστε όλοι  πλάσματα τής ευαισθησίας μας. Ευαισθησία και λεπτότητα αποτελούν συνώνυμα στο μέτρο που δηλώνουν πόσο εύθραυστοι γινόμαστε στην παρουσία τού άλλου  και όχι τι πληρότητα εκείνος μάς προσφέρει. Το εξευγενισμένο αίσθημα στολίζει εμάς και το περιβάλλον μας, υφίσταται ως ενεργός ευθιξία με αρχή και τέλος την προσωπική μας διαφάνεια.

   Η ευαισθησία για τον χριστιανό –πιο έντονα για τον κληρικό- είναι μια γύμνια, ο απεγκλωβισμός τής εσωτερικότητας από τον τύπο και ο συνδυασμός της με την καθαρώς Ευαγγελική  πνευματική ζωή, την ύπαρξη «εκ τού πνεύματος εν πνεύματι», είναι η αναζήτηση εκλέπτυνσης στην δαπάνη. Στο αίτημα τής δαπάνης θα ακουμπήσει κατ’ αρχάς κάθε φιλοσοφικός – και αργότερα κάθε χριστιανικός  ασκητικός αναχωρητισμός,  αλλά και κάθε έξοδος τού χριστιανού από τον κόσμο τών κενών πραγμάτων στην σημασία τους. Η Ευαγγελική ευαισθησία, τρέπει το κενό σε βάθος σημασίας και στο βάθος τής σημασίας το κάθε τι φανερώνει την μοναδικότητά του, πέρα και πάνω  από σχέσεις λειτουργίας και χρήσεως.

  Θα έπρεπε να γνωρίζετε ότι όσο αυξάνεται η σημασία τόσο ελαττώνεται η βουλιμία τού Εγώ. Όμως ποια είναι η προσωπική σας ευαισθησία, εσείς τι σχέση έχετε με την σημασία, αυτήν που εξοικειώνει   τον άνθρωπο με την  αύρα και μοναδικότητα προσώπων και πραγμάτων;  Κληρικός είναι ο «δι’ ευαισθησίας  και οράματος Ευαγγελικού εν σημασία πράττων». Ποια είναι η προσωπική σας ευαισθησία, το προσωπικό σας  εκκλησιαστικό ήθος και το εξ αυτού όραμα; Έξω από τα δόντια, στην περίπτωση τής απηνούς δίωξης τού  Θεολόγου, εκ μέρους σας,  μιλάμε ξεκάθαρα  για υπολογισμένη αναισθησία, και σκληρότητα. 

  Η Ευαγγελική Αλήθεια  συναιρεί την καθολικότητα με την ατομικότητα, είναι συνεχής αυτογνωσία  και αυθυπέρβαση. Όποιος αναγνωρίζεται στο κοσμικό συμφέρον, χάνει τον εαυτό του έναντί του, και περιδεής υποτάσσεται στον εξωτερικό τής κενοδοξίας του τύπο.  Ευαγγελική Αλήθεια χωρίς τον σεβασμό στην μοναδικότητα και ελευθερία τής ψυχής του διπλανού μας αποκλείεται. Η Αλήθεια υφαίνεται με το φώς, όχι με τις υποχθόνιες άθλιες συμπεριφορές, και μάλιστα κληρικών,  διότι ενυπάρχει στην μοναδικότητα.  Η συμφεροντολογική σας αλήθεια είναι αναλήθεια, εκτός μοναδικότητας. Για αυτό η  ανάλγητη εκδικητική δίωξη τού Θεολόγου χάθηκε στις εντυπώσεις τών δικαστηρίων και στην απύθμενη κοσμική σας δόξα, όπου το  όμοιο σκιάζει το όμοιο, η   σαπίλα  την  βρωμιά, ό,τι δηλαδή εμποδίζει την Εκκλησιαστική Αλήθεια να φωτίσει. Οι δημόσιες ενέργειές σας είναι χρωματισμένες έντονα από  δίψα για εξουσία, πλούτο, τιμή, κοσμικές  επιδιώξεις γι  αυτό συμπεριφέρεστε ανάλογα.

  Εκτός Ευαγγελικής Αλήθειας η ομοίωση γίνεται απάτη.  Χωρίς την Αλήθεια δεν υφίσταται   η ζωοποιός Εκκλησιαστική Ζωή, αυτή που μας ενώνει σε βιοτική μοναδικότητα και περαιτέρω σε κοινωνία στο μοναδικό. Μιλάμε για απάτη οντολογική και απάτη αγαπητική, αφού διαλεκτική και έρωτας λογίζονται ψυχαγωγοί τής Αλήθειας.  Αφ’ ής στιγμής «η  ψυχή μου πιστεύει» σημαίνει «εγώ πιστεύω», «η ψυχή μου είναι μοχθηρή» σημαίνει «εγώ είμαι μοχθηρός». Εξαρτάται από τι παραχωρεί κανείς ως ταυτότητα, προκειμένου να διαρθρώσει τον εσωτερικό του χώρο, που με έγνοια και αγωνία  θα βάζει την σφραγίδα του στην προσωπική, συλλογική και συνοδική του ιστορία. Πάντως η μοχθηρία στον κληρικό είναι σαφώς παράταιρη. Προκαλεί ανατριχίλα μεγατόνων,  τής ίδιας ισχύος στο άκουσμα και μόνο ότι κάποιος παιδίατρος είναι παιδεραστής. 

  Όταν η Εκκλησιαστική Διακονία γίνεται εφαλτήριο κοσμικής καταξίωσης, με ό,τι  αυτό συμπαρασύρει, με όλα τα συμπαρομαρτούντα, μεταβάλλει κατά βούληση την Σωτηριολογική  πορεία   τής Εκκλησίας, σε ατομικό φέουδο που υπονομεύει την πίστη τού συνόλου στην επιφάνεια τών καταστάσεων. Την πίστη βιάζει η ματαιόδοξη  κοσμική στάση σας και όχι την Αλήθεια. Όταν η Εκκλησιαστή πίστη, ως εμπιστοσύνη, συσχηματίζεται με την επιπολαιότητα τών πραγμάτων, παραδίνεται στην απιστία τής κοσμικής  δύναμης. Η απιστία ριζώνει στον βυθό τής ιδιοτέλειας, διαφορετικό από τον βυθό τής Αλήθειας. «Βυθό» διότι  και στις δύο περιπτώσεις η κινητήρια δύναμη δεν είναι τόσο τα πράγματα όσο η επιθυμία, μόνο που στην  απιστία η επιθυμία διεκδικεί για διαμονή της το σκοτάδι, ενώ στην Αλήθεια η επιθυμία τείνει  προς το κάλλος τού Είναι, ένα πέρα τής επιφανείας φως. Η Αλήθεια μάς δικάζει συνεχώς. Ουδείς αποφεύγει την κρίση της, ακόμη και αν οι πράξεις του μένουν κρυφές, διότι το σκοτάδι φτωχαίνει την ύπαρξη, αφού την ορίζει ασφυκτικά. Εσείς προσαρμόσατε το Ευαγγέλιο στα μέτρα σας, στα μέτρα τού κοσμικού σας συμφέροντος, ακυρώνοντας την Αλήθεια Του. Κλείνετε εσκεμμένως τα αυτιά σας στην κατηγορηματική διαβεβαίωση τών Αγίων Πατέρων, τών Μαρτύρων τής πίστεως και Ομολογητών: Εκκλησιαστική  κοινωνία τής  οποίας η αγαπητική ενότητα δεν αποτελεί έργο μιας επέκεινα Αλήθειας πρέπει να θεωρείται  συμφορά.  Και προσωπικά εσείς κ. Πολυκανδριώτη μετά τών βασάλων υμών,  είσαστε υπεύθυνοι, σε μεγάλο βαθμό,  τής τοπικής εκκλησιαστικής συμφοράς.

  Κύριοι, χωρίς την Ευαγγελική Αλήθεια δικαιοσύνη δεν υφίσταται. Στις δικαστικές σας διώξεις υφίσταται απλά η δύναμη, αυτή που σάς ικανοποιεί και απ’ ότι  φαίνεται αποδίδει εκκλησιαστικά τοπικά. Όχι μόνο αποδίδει αλλά και καλά κρατεί: Μόλις προχθές τού Αγίου Δημητρίου,  με εντολή τού Γενικού Αρχιεροεξεταστή Τήνου,  παπάς τού Πύργου στέρησε  από επίτροπο την Θεία Κοινωνία, καθ’ ότι, παρά την ρητή εντολή  την προτεραία, μοίρασε ο ίδιος τον άρτο, ως είθισται. Μισερές αποφάσεις, μίσους και μισαλλοδοξίας.  Αν όμως όλο το εκκλησίασμα έφευγε από την εκκλησία σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αβελτηρία  του παπά, δεν νομίζω ότι θα το επαναλάμβανε. Οπωσδήποτε, δεσπότης και παπάδες, ποτέ δεν θα έχουν ακούσει, όχι διαβάσει, για ενοριακή και επισκοπική  συνοδικότητα. Το έλλειμμα εκκλησιαστικού ήθους εκ μέρους τών παπάδων, το εξέφρασε πολύ θεολογικά ο λαός μας: «Το ράσο δεν κάνει τον παπά». Εντάξει μπορεί να σαβουρώνουν τα πλοία (έρμα σε πλεούμενα) αλλά ως καπεταναίους επιλέγουν τον «αιθέρα» που έλεγε η γιαγιά μου. Βγάλατε τα παιδιά μας και τα ίδια σας τα παιδιά από την Εκκλησία, κανονίστε να βγάλετε και εμάς.

 Αν ο δεσπότης και οι παπάδες μας διάβαζαν και κανένα βιβλίο, με πρώτο το Ευαγγέλιο, όχι αυτό που αναγκαστικά διαβάζουν στην εκκλησία με το μυαλό τους να είναι αλλού γι’ αλλού, θα έπεφταν και στον  Ευάγριο Ποντικό, τον εκ Πόντου, ο οποίος  κατανοεί την πνευματική ζωή, «ως πόλεμο χωρίς ειρήνη εναντίον τών  μισερών, κακών, μισαλλόδοξων και κενόδοξων   λογισμών». Ο Ευάγριος βλέπει ένα «οικείο φώς» (Περί λογισμών κφ. 34,18) το οποίο σημαίνει ότι εκτός τού εξωτερικού σωματικού Εγώ, όπου ενεδρεύει το κακό,  υπάρχει και ένα εσωτερικό Εγώ πιο πλατύ, τόπος Ουράνιος, το οποίο όχι μόνο αντιστέκεται στις εμπαθείς σκέψεις, προ παντός στην υλοποίηση τών κακιών μας, αλλά και τις εξαλείφει. Ο χριστιανός, λαϊκός και κληρικός,   αφήνει τις κακίες και αποσύρεται στον τόπο τού Θεού, τον πλατύ ουρανό τής ψυχής όπου ευρίσκεται αντωπός με το άυλο φως της. Κάνοντας  ό,τι χρειάζεται, όπως και όποτε πρέπει, επ’ αγαθώ πάντων, κρατάμε την ψυχή  στο ύψος της και ενεργοποιούμε τον πνευματικό μας εαυτό. Έτσι, για να θυμηθούμε και τον αββά Ισαάκ, «τελείωση παντός χριστιανικού   δρόμου,  είναι η καύσις καρδίας υπέρ πάσης τής κτίσεως, υπέρ τών ανθρώπων, και τών ορνέων, και τών ζώων,  και τών δαιμόνων και υπέρ παντός κτίσματος». Προσέξτε: Ο χριστιανός προσεύχεται για όλη την κτίση, ακόμη και για τον διάβολο.  Η «ομιλία» τού ανθρώπου με τον Θεό δεν είναι στάση ακέραιου ανθρώπου αλλά απαιτεί την εις ακέραιον παράδοσή του στον Θεό. (..και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τώ Θεώ παραθώμεθα). Το ότι βιώνουμε εντάσεις μεταξύ ψυχής και σώματος δεν σημαίνει πως είμαστε εξόριστοι στο σώμα μας. Πρόκειται για εντάσεις εγγενείς στην φυσική μας υπόσταση, τις οποίες πήρε επάνω του ο ίδιος ο Θεός με την ενανθρώπισή του: κολαφίζεται,  λυπάται, αγωνιά, σταυρώνεται και όντας καρφωμένος στον Σταυρό, συγχωρεί όσους τον σταύρωσαν, τον βλαστημούσαν και τον ενέπαιζαν.  «Ανόητοι και βραδείς τή καρδία» εσείς; «Τι εμείς ρε Δημόπουλε, άντε παράτα μας μάς έχεις πρήξει. Η καρδία ημών γλωσσόκομον και  κορβανάν.

   Ως γύμνια και απόλυτη διάθεση ο χριστιανός ενώνει επάνω του το εδώ και το εκεί, γίνεται άγιος, και άγιος είναι όποιος αναλώνει την ζωή του, για τον διπλανό του και όποιος δημιουργεί μετατρέποντας την ύπαρξή του σε λάμψη τής ουράνιας Βασιλείας.  Δεν είναι απλά άγγελος διάκρισης και γενναιοδωρίας ο χριστιανός, είναι δεξίωση τού Θεού, αίσθηση και ακτινοβολία του υπερουσίου φωτός Του, αποκάλυψη. Κανένας μας με  εκδικητικό  φρόνημα κακίας  δεν έχει μέλλον, παρά μόνο όποιος υπερβαίνει τον εαυτό του και το κοσμικό συμφέρον του. Όσο μέσα μας πηγαίνουμε τόσο ανοίγουμε και μπαίνουμε στην θέση τών άλλων. Η συνθήκη τής υπέρβασης τού εαυτού μας μεταγράφεται πνευματικά σε πληρότητα  δεξίωσης και σε κένωση χαράς (προσφορά), η οποία χαρά συνδυάζεται με εσωτερική ειρήνη.  Υπ’ αυτό το πρίσμα, πάντα κατά τον Ευάγριο,  η χαρά βιώνεται ως ευχαριστία, (εξ ού και Θεία Ευχαριστία) ούτε καν  ως  ευχαρίστηση ή πολύ περισσότερο ως ικανοποίηση. «Όταν ο νους σου τω πολλώ προς τον Θεόν πόθω, κατά μακρόν οίον υπαναχωρεί τής σαρκός και πάντα τα  εξ αισθήσεως ή μνήμης ή κράσεως νοήματα αποστρέφεται, ευλαβείας ομού και χαράς έμπλεως γενόμενος, τότε νόμιζε ηγγικέναι όροις προσευχής». (κφ. ξβ΄). Η ευχαρίστηση είναι δική μου· ίσως, ενδεχομένως,  και κάποιου άλλου. Είναι το ίδιο ακριβώς με την λύπη, που εξ ίσου χαρακτηρίζεται από μερικότητα και στρίμωγμα. Αντίθετα μοιράζομαι την χαρά ακόμη και αν ο άλλος δεν μετέχει στο γενεσιουργό της αίτιο.  Ουδείς τής αντιστέκεται· περνά  σαν φώς παντού. Εδώ η χαρά δεν έχει να κάνει με κάποια ιδιαίτερη ευδιαθεσία· πρόκειται για έκφραση τού συγκεκριμένου ως καθολικού –εσωτερικός παράδεισος- τον οποίο   ποτίζει καινοποιός αλλοίωση. Η χαρά μάς αλλάζει βαθιά  καθώς δεν αφήνει να κρατήσουμε τίποτα για λογαριασμό  μας. Είναι η χάρις τού ανθρώπου, καθ’ ομοίωσιν προς την χάριν τού Θεού, ο οποίος δεν ευχαριστιέται επειδή ακριβώς χαίρεται. Ανοίγοντας την ψυχή μας αφειδώλευτα στον άλλο, αδειάζουμε από διαθέσεις εκδικητικής κακίας, αν θέλετε  αδειάζουμε και από ευχαρίστηση και γεμίζουμε από χαρά, καθαρή αίσθηση τού άλλου και τού αλλιώς αμεσίτευτη από παράσιτα τής αλλότριας σκέψης.

 «Παρακαλώ οὖν ὑμᾶς ἐγὼ ὁ δέσμιος ἐν Κυρίῳ ἀξίως περιπατῆσαι τῆς κλήσεως ἧς ἐκλήθητε, μετὰ πάσης ταπεινοφροσύνης καὶ πρᾳότητος, μετὰ μακροθυμίας, ἀνεχόμενοι ἀλλήλων ἐν ἀγάπῃ, σπουδάζοντες τηρεῖν τὴν ἑνότητα τοῦ Πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης. ἓν σῶμα καὶ ἓν Πνεῦμα, καθὼς καὶ ἐκλήθητε ἐν μιᾷ ἐλπίδι τῆς κλήσεως ὑμῶν· εἷς Κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα·  εἷς Θεὸς καὶ πατὴρ πάντων, ὁ ἐπὶ πάντων, καὶ διὰ πάντων, καὶ ἐν πᾶσιν ἡμῖν»» (Εφεσ. δ΄ 1-6)