Η επιλογή της ξεγνοιασιάς

Όχι, δεν πρόκειται για τίτλο που παραπέμπει στο γνωστό βιβλίο του Paul Lafargue «το δικαίωμα στην τεμπελιά». Η επιλογή της ξεγνοιασιάς είναι μια κατάσταση του σύγχρονου ανθρώπου. Μια κατάσταση αποστασιοποίησης από την καθημερινότητα ή καλύτερα μια κατάσταση που η καθημερινότητα είναι ασύνδετη με την ροή της ιστορίας. Η αλήθεια είναι ότι η πολυετής κρίση στην χώρα μας έχει επιτείνει το φαινόμενο, αλλά η «επιλογή της ξεγνοιασιάς» δεν αφορά μόνο σε ένα λαό αλλά στο σύνολο του τουλάχιστον τον δυτικό κόσμο.

Η αντιμετώπιση της καθημερινότητας, ομολογουμένως απαιτεί χρόνο και ενέργεια. Στην εποχή της έκρηξης των πηγών πληροφορίας, ο μέσος πολίτης πρέπει να επενδύσει χρόνο τόσο στο να συλλέξει όσο και να φιλτράρει. Παράλληλα, στο σύνολό του ο δυτικός κόσμος, είναι σε παρακμή και τα κεκτημένα δεκαετιών αμφισβητούνται ή περιορίζονται με ραγδαίους ρυθμούς. Συνδυαστικά, ο μέσος πολίτης, για ένα μεγάλο πλέον χρονικό διάστημα, τουλάχιστον από το 2008 που ξέσπασε η παγκόσμια κρίση έως σήμερα, έχει γίνει δέκτης όλων των αρνητικών συνεπειών της παγκόσμιας κατάστασης. Η ψυχολογική εξάντληση είναι αναπόφευκτη ενώ παράλληλα η αφιέρωση ενέργειας στην κατανόηση μιας κατάστασης που βαίνει προς το χειρότερο, από μόνη της αποτελεί αντικίνητρο. Με πιο απλά λόγια η διαπίστωση ότι «τίποτε δεν αλλάζει (προς το καλύτερο)» απομακρύνει τον καθένα από την δράση και την διεκδίκηση.

Όλα αυτά συντελούν ώστε μεγάλο μέρος των συμπολιτών μας να καταλήγουν να κλείνουν αυτιά και μάτια στην πραγματικότητα και να αναζητούν την πρόσκαιρη θαλπωρή της ξεγνοιασιάς της αδιαφορίας. Από κοινωνιολογικής σκοπιάς, δεν πρόκειται για κάποια παραίτηση αλλά για μία επιλεκτική «χειμερία νάρκη». Έτσι γίνεται εύκολα κατανοητό, γιατί συνήθειες που απαιτούν ελάχιστη ενέργεια, είναι πρώτες στην λίστα της καθημερινότητάς μας και γιατί ανούσια σόου έχουν μεγαλύτερη απήχηση από ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Είναι αυτή η ανάγκη για ξεγνοιασιά που ενισχύει και την βιομηχανία του θεάματος. Κάθε μορφή εξουσίας, προσπαθεί προσφέροντας φθηνό θέαμα, να καθοδηγήσει το σύνολο μακριά από τον δύσκολο δρόμο της αντιμετώπισης της πραγματικότητας.

Η όλη κατάσταση επιτείνεται με μια αναποτελεσματική δικαστική εξουσία αλλά παράλληλα και πολλές φορές από τον ίδιο τον κόσμο που αφυπνίζεται στην προσπάθειά του να περάσει ένα μήνυμα. Στην πρώτη περίπτωση ενισχύεται η εντύπωση του «τίποτε δεν αλλάζει» ενώ στην δεύτερη, η χρήση εκφράσεων τύπου «διάλυση της δημόσιας υγείας», «ενταφιασμός της δημοκρατίας» κτλ. δημιουργείται μια αίσθηση μη αναστρεψιμότητας.

Η ανθρωπότητα έχει περάσει πολλές φορές από τέτοιες καταστάσεις στο παρελθόν με μικρή ή μεγάλη διάρκεια. Η παθητική αυτή στάση επενεργεί με δύο τρόπους: Με τον πρωταρχικό της απομάκρυνσης από κάθε διεκδίκηση αλλά και από ένα φαύλο κύκλο όπου η απουσία διεκδίκησης έχει ως αποτέλεσμα περισσότερο χώρο για επιπλέον απώλειες.

Είναι προφανές ότι δεν πρόκειται για μια στάσιμη κατάσταση. Επειδή όμως μιλάμε για κοινωνιολογικές συνθήκες, για την αλλαγή στην συνείδηση του κοινωνικού συνόλου χρειάζονται πολλά μικρά βήματα. Μικρές και απλές καθημερινές νίκες θα λειτουργούσαν ως κίνητρο για συμμετοχή σε ολοένα και μεγαλύτερες διεκδικήσεις και ούτω καθεξής. Παράλληλα τα όποια μηνύματα για αντίσταση θα πρέπει να δίνονται με στόχους εύκολα αντιληπτούς και ξεκάθαρους. 

Εδώ γεννιέται η ανάγκη για κινητοποίηση της βάσης και αναδεικνύεται η σημασία του ρόλου των ομάδων της κάθε κοινότητας. Προσπάθειες δράσης από πάνω με "πεφωτισμένους" ανθρώπους είναι καταδικασμένες να κινηθούν γύρω από την σφαίρα του θεάματος, με μεγάλες, αλλά αόριστες παχιές υποσχέσεις για "αλλαγή". Ενώ την ίδια ώρα, μικρές ομάδες, που βάζουν ως πρώτο στόχο την κοινωνική συνοχή ανάμεσα σε ισότιμα μέλη, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ενεργοποίηση της κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που θα μπορέσει να φτιάξει μέλλον με προοπτική για μια δημιουργική και ανήσυχη ξεγνοιασιά.