Κατά χειρών αδίκων (Μέρος δεύτερο) του Γιώργου Δημόπουλου

«Πάτερ ἡμῶν… ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν».

Ο ανόητος ούτε συγχωρεί ούτε ξεχνά

Ο κουτός και συγχωρεί και ξεχνά

Ο συνετός συγχωρεί μα δεν ξεχνά

ThomasSzasz

Στο βιβλίο του Kevin Andrews, The Flingt of Ikaros (London 1959), στις σελίδες 109-119, υπάρχει μια ιστορία που συγκεφαλαιώνει την πεμπτουσία της συγνώμης. Ο  Andrews μελετούσε τα μεσαιωνικά κάστρα της Ελλάδος, αμέσως μετά το τέλος του  εμφυλίου. Ταξίδευε σε μια χώρα καθημαγμένη από τον Γερμανική κατοχή, σε μια χώρα ρημαγμένη από την θηριωδία του εμφυλίου,  που δίχασε την μεταπολεμική Ελλάδα, σε κομμουνιστές και αντικομμουνιστές. Φθάνοντας βράδυ σ΄ ένα χωριό, φιλοξενήθηκε από τον ιερέα της ενορίας, τον παπα-Σταύρο, σε μια αποθήκη, καθ’ ότι το σπίτι του το είχαν κάψει.

Σιγά σιγά, ο Andrews έμαθε την ιστορία του παπά-Σταύρου: Οι δύο μεγαλύτεροι γιοι του, τον καιρό της Κατοχής είχαν καταταγεί στην Αντίσταση. Κάποιοι όμως συγχωριανοί του, πρόδωσαν την κρυψώνα τους, τους  έπιασαν και κανείς ποτέ δεν τους ξαναείδε. Την ίδια περίπου περίοδο η παπαδιά πέθανε από τον καημό της και  την πείνα. Μετά την απελευθέρωση, ο παπα-Σταύρος έμενε με μια από τις παντρεμένες κόρες του,  η οποία περίμενε το δεύτερο παιδί της σε λίγες εβδομάδες. Επιστρέφοντας μια μέρα  βρήκε την αποθήκη-σπίτι του παραδομένη στις φλόγες, την στιγμή που «έσερναν την κόρη μου έξω και την σκότωσαν. Άδειασαν τα πιστόλια τους στο κορμί της. Μετά μπροστά μου, σκότωσαν και το πρώτο της παιδί, το  εγγόνι μου». 

Αυτοί που  έκαναν όλα ετούτα  δεν ήταν άγνωστοι, φερμένοι από μακριά, αλλά συγχωριανοί. Ο παπα-Σταύρος όχι μόνο γνώριζε πολύ καλά ποιοι ήσαν, αλλά καθημερινά τούς συναντούσε υποχρεωτικά. «Απορώ πώς δεν έχει τρελαθεί»,  είπε μια χωριανή στον Andrews. Αλλά ο ιερέας δεν έχασε το μυαλό του. Αντιθέτως μιλούσε στους συγχωριανούς του για την ανάγκη της συγνώμης. «Τους λέω να συγχωρούν και ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος», είπε στον Andrews. Ποια ήταν η δική τους αντίδραση; Τον περιγελούσαν κατά πρόσωπο.  Όταν όμως ο Andrews μίλησε με τον μόνο επιζώντα γιο του παπά-Σταύρου, εκείνος δεν γέλασε κατά του πατέρα του αλλά του είπε: «Είναι ελεύθερος, επειδή συγχωρεί».

   Σύμφωνα με γραπτή και προφορική μαρτυρία του επισκόπου Φθιώτιδος Νικολάου, ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Κοτσώνης, προς τας δυσμάς του, όργωσε όλη την Ελλάδα επισκεπτόμενος πρώην συνεργάτες του επισκόπους και λαϊκούς, ζητώντας τους ταπεινά συγνώμη για τα όσα αρνητικά κατά την πολυτάραχη περίοδο της αρχιερατείας του.     

Η γιαγιά του  παπα-Αντώνη Σταθόπουλου διηγιόταν  την  συγκλονιστική περίπτωση του παπά του χωριού της, που στα χρόνια του εμφυλίου την είχε σακατέψει, και ο οποίος «στα στερνά του βίου του  έντρομος μου  ζήτησε ταπεινά συγγνώμη, για την βαναυσότητά του…».   

  Ας μου  επιτραπεί και μια άλλη μαρτυρία καταγεγραμμένη από τον όμαιμο για τον  γεννήτορά μας. Κατά την περίοδο του εμφυλίου, που το βάναυσο δεν είχε όρια, ο πατέρας καταδικάστηκε από το τοπικό λαϊκό δικαστήριο σε θάνατο, γιατί ήταν λέει αντιδραστικός, με την υποχρέωση να σκάψει ο ίδιος τον τάφο του. Για την περίπτωσή μας δεν μας ενδιαφέρει το πώς την γλύτωσε, αλλά το μεθύστερο γεγονός της συγνώμης. Ο άνθρωπος που τον καταδίκασε, δεν του ήταν άγνωστος· το περιστατικό το γνώριζαν όλοι. Αργότερα ο μακελάρης δικαστής!,  κατά την επίσκεψή του στο χωριό, δεχόταν τα κεράσματα του πατέρα, έκφραση συγχώρησης, προς μεγάλη έκπληξη συγχωριανών και συγγενών.

  Τέλος να προσθέσω κάτι που όλοι γνωρίζουμε. Αρκετοί βουλευτές, υπουργοί τώρα τελευταία, έχουν προπηλακιστεί βάναυσα και μάλιστα ορισμένοι έχουν ξυλοκοπηθεί. Κανένας δεν έχει ενορχηστρώσει την αυτεπάγγελτη! δίωξη κανενός, και φυσικά κανένας τους δεν έχει υποβάλει μήνυση εναντίον κανενός. Ένας που το έκανε, τώρα τελευταία, την απέσυρε έγκαιρα. 

Κάποτε οι ανθρώπινες καταστάσεις είναι τόσο σύνθετες και αθεράπευτες, φορτωμένες  με ασύμμετρη οδύνη, με αβάστακτο  πόνο, ώστε η συγχώρηση απομένει η μόνη διέξοδος. Η αντεκδίκηση κάνει  τα πράγματα χειρότερα όπως έχει παρατηρήσει ο Μαχάτμα Γκάντι: «Το οφθαλμόν αντί οφθαλμού θα τυφλώσει όλο τον κόσμο». Μόνο συγχωρώντας μπορούμε να σπάσουμε την αλυσίδα της αντεκδίκησης και της αυτοκαταστροφικής πικρίας. Χωρίς συγχώρηση δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε μια νέα αρχή. Αυτό κατάλαβε ο παπά-Σταύρος,  και αρκετοί άλλοι ανώνυμοι, όταν ήρθαν αντιμέτωποι με την κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο και ασφαλώς τα λόγια τους και η στάση τους ισχύουν σε πολλές ακόμη περιπτώσεις σύγκρουσης.

Φυσικά η συγχωρητικότητα δεν είναι εύκολη υπόθεση· δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα εσωτερικό μαρτύριο που ματώνει την καρδιά. Μπορούμε να υποθέσουμε το  ψυχικό άλγος του παπα-Σταύρου από τον θάνατο των δύο παιδιών του και από τον εξαναγκασμό του στην παρακολούθηση της επιθανάτιας αγωνίας της εγκύου κόρης του και του μονάκριβου εγγονιού  του.  Δεν είναι καθόλου εύκολο να συγχωρέσει άτομο που πέρασε από τον προσωπικό κήπο της Γεθσημανή,  άτομο που ένιωσε το εφιαλτικό τραύμα της βίας, του εξαναγκασμού και αναμετρήθηκε με  το χνώτο του θανάτου στο σβέρκο του.

Υπάρχουν εμπειρίες τρομαχτικές και δυσβάστακτες αδιανόητες για εμάς τους πολλούς κι όμως συμβαίνουν δίπλα μας, κοντά μας.  Αυτοί οι άνθρωποι σπρώχτηκαν από μιάν αλήθεια που έρχεται από έξω, βιώνουν μιάν αλήθεια που δεν παράγεται από συστατικά αυτού του κόσμου. Έχουμε την δυνατότητα να εξιχνιάσουμε ή να προσεγγίσουμε  την στάση αυτών των ανθρώπων απέναντι στο τρομαχτικά δυσβάστακτο που βίωσαν μετά το γεγονός;  Εμείς γνωρίζουμε τον  τελικό   θρίαμβό τους. Δεν διαθέτουμε κάποια πληροφορία για να ξετυλίξουμε όποιες αναταράξεις βίωσαν μέχρι τον θρίαμβό τους. Δεν μας πληροφόρησαν για το  πιθανό δυσβάστακτο μυστήριο της θεοεγκατάλειψης,  για τον ενδεχόμενο μετεωρισμό τους μεταξύ κατάρρευσης και αντοχής,  την ταλάντευσή τους  ανάμεσα συγχώρησης και εκδίκησης

Σεβασμιώτατε Σύρου, Τήνου, Άνδρου  κλπ,

Εσείς ως επίσκοπος, τι μαρτυρία προσφέρετε στην τοπική κοινότητα; Κατ’ αρχάς στερήσατε το δικαίωμα να έχει η τοπική Εκκλησία τον συγκεκριμένο αγιορείτη εξομολόγο. Διώκετε πιστούς, καταδιώκετε με όλες σας τις δυνάμεις πρόσωπα που έκαναν το λάθος, να σας κρίνουν, να σας κατακρίνουν,  ή και να σας σπιλώσουν ίσως. Κρυφές αναφορές εναντίον τους, μουλωχτές αποφάσεις,  προτιμάτε τους διαδρόμους των δικαστηρίων από τις ατραπούς της συγνώμης. Μια ζωή στα δικαστήρια. Κάνετε να πονάει οι κόσμος. Μετατρέψατε την τοπική εκκλησία από πεδίο φανέρωσης του Θεού, σε κέντρο που λυσσαλέα αντιστρατεύεται το έργο Του. Αντί για γεφύρια υψώνετε τοίχους. Καταστρέφετε το αίσθημα ασφάλειας, δικαιοσύνης, αυτοεκτίμησης, εμπιστοσύνης στην ανθρωπότητα, πίστης στον αγαθό Θεό. Σας καταγγέλλω ανοικτά,oiπερισσότερες δημόσιες ενέργειές σας είναι μια ασύμμετρη απειλή για  τις Κυκλάδες, για την Τήνο για την Εκκλησία, για τον Χριστιανισμό. Δεν προσεγγίζετε τα σύγχρονα τοπικά τραύματα με κάποια τέλος πάντων περίσκεψη, ως αρμόζει σε επίσκοπο, δεν αναμετράστε με το ανεπιθύμητο κακό. Ποια είναι η προσωπική σας επισκοπική  μαρτυρία, δεδομένου ότι σύμφωνα με την θέση της Εκκλησίας μας είστε εις «τύπον Χριστού»; Το μόνο που προβάλλετε είναι η θυματοποίησή σας, στην οποία στηρίζετε την καταφυγή σας σε δίκες εκδικητικές.

   Αληθινός επίσκοπος είναι εκείνος που έγινε όργανο του Θεού, που έχασε την θέλησή του μέσα στο θέλημα του Θεού, και που δεν επιθυμεί τίποτα πια για τον εαυτό του. Η χριστιανική μαρτυρία εμπεριέχει πάντα μια τραγικότητα και μια αντινομία.  Ένας επίσκοπος αξιολογεί την σχέση του με τον Χριστό ως ουσιωδέστερη από το τι λένε σε επίπεδο κουτσομπολιού, ανώνυμα ή επώνυμα. Έτσι ομολογεί έμπρακτα ότι  την ύπαρξή του  δεν την  νοηματοδοτεί  το τι λένε στα καφενεία αλλά ο  Χριστός. Ένας επίσκοπος φορτώνεται το κακό και την αδικία του κόσμου, τον σφαλιαρίζουν και γυρίζει το άλλο μάγουλο, τον φτύνουν, τον βρίζουν, τον  βλαστημάνε, τον κατηγορούν ίσως  ασύστολα,  και συγχωρεί προσευχόμενος. Σας το λέω καθαρά δεν είστε επίσκοπος μην μας δουλεύετε·δεσπότης ναι. Πέστε μας ποιες δημόσιες συμπεριφορές σας διαυγάζουν, κάπως, τα λόγια του Χριστού, ποιες  στάσεις σας επιχειρούν μια ανάγνωση του μαρτυρικού χριστιανισμού.        

   Η χριστιανική μαρτυρία αφορά την ελευθερία από την κυριαρχία της βίας, από την δίψα της προβολής, επιβολής και εκδίκησης, που διαιωνίζουν την βία. Κατά ένα παράδοξο και αντινομικό τρόπο ο χριστιανός νικά δίχως να εγκολπιστεί ισχύ και, μολονότι μπορεί να είναι θύμα, δεν αισθάνεται  ηττημένος. Και δεν μιλάμε για αδράνεια αλλά για πράξη ανυπακοής και αντίστασης στην τάξη και την λογική του κόσμου. Αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές πικρίας και συστροφές στον εαυτόμας δεν έχουν θέση στην ψυχή ενός χριστιανού, πολύ περισσότερο δεν χαρακτηρίζουν έναν επίσκοπο, όπως είναι η δική σας, προσωπική, δυστυχώς, για όλους μας, περίπτωση.

Η αναγνώριση του Ευαγγελίου ως του ύψιστου κριτηρίου όλων, είναι που ευνόησε και ευνοεί την ανάπτυξη μιας πολύ σημαντικής δυναμικής στα σπλάχνα της κοινότητας: την ευθύνη κάθε μέλους απέναντι στις αξιώσειςΤου και στην πραγμάτωσή τους από την κοινότητα.  Πώς ο ίδιος ο Χριστός, του οποίου είστε «τύπος» του,  πέρασε εμπειρικά από τον ονειδισμό και την καταισχύνη; Είναι Αυτός που δίδαξε ότι η  υπερηφάνεια ή η δίψα για προσωπική δικαίωση  υποχωρούν χάριν της αγάπης άλλων. Είναι ο ίδιος που δίδαξε: «᾿Εγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς καὶ διωκόντων ὑμᾶς». (Μτ. 5, 44), χωρίς όρια. «ἑπτάκις τῆς ἡμέρας», (Λκ.17,4)  και  για να δείξει το διαρκές «οὐ λέγω σοι ἕως ἑπτάκις, ἀλλ᾿ ἕως ἑβδομηκοντάκις ἑπτά» (Μτ.18, 22). Φαίνεται όμως ότι αυτά είναι  ψιλά γράμματα για σας.

Ποτέ δεν αισθανθήκατε την υποχρέωση να απολογηθείτε για τις επώνυμες δημόσιες καταγγελίες, ότι μετατρέψατε την Παναγία σε μαγαζάκι σας. Με τις αποφάσεις σας, όσον αφορά π.χ τις προσλήψεις,, -«κατ’ ιδίαν αντίληψιν» έτσι δημοκρατικότατα και χριστιανικότατα- η τοπική κοινωνία,  ιδία οι νέοι μας,  βιώνουν εξ αιτίας σας το κακό και την αδικία ως κάτι πολύ βαρύ και εσείς «αγρόν ηγοράσατε». Ποτέ δεν αισθανθήκατε την υποχρέωση, ως οφείλατε, να δώσετε εξηγήσεις για αυτή σας την ξεδιαντροπιά. Τσιφλίκι σας η Παναγία, φυσικά με μπιστικούς επιτρόπους, μαγαζάκι σας η Μητρόπολη, με υπάκουους ιερείς-δημόσιους υπαλλήλους. Δεν σας ενδιαφέρει –ή μήπως δεν γνωρίζετε- ότι η βίβλος δονείται από την αγανάκτηση της αδικημένων; Και μια ερώτηση απλή: πιστεύετε;  και αν πιστεύετε ποια η σχέση της δημόσιας ζωής σας με το Ευαγγέλιο;  Για ποιες πατρικές ευχές μιλάτε; Τι σχέση έχουν οι εκδικητικές σας συμπεριφορές, κακίας και τιμωρητικής διάθεσης, με αυτές ενός πατέρα; Εμείς πάντως τέτοιους παπάδες θέλουμε, παπά-Σταύρους·  αν δεν μπορείτε να του μοιάσετε, παραμερίστε.

  Κατά την Λειτουργία του αγίου Βασιλείου, μετά το «Επί σοι χαίρει»…ο ιερέας μεταξύ των άλλων επεύχεται: «Μνήσθητι, Κύριε, του περιεστώτος  λαού… τα νήπια έκθρεψον, την νεότητα παιδαγώγησον, το γήρας περικράτησον, τους ολιγοψύχους παραμύθησαι, τους εσκορπισμένους επισυνάγαγε…μνημόνευσον, ο Θεός, και πάντων των δεομένων της μεγάλης σου ευσπλαγχνίας, και των αγαπώντων ημάς και των μισούντων ημάς, και των εντειλαμένων ημίν τοις αναξίοις εύχεσθαι υπέρ αυτών…». Για δώστε μας το στίγμα σας. Πού είσαστε,  πού κινήστε., ποια είναι η πορεία σας; Έχετε χάσει τον μπούσουλα. Έχετε αλαλιάσει το ποίμνιο. Δεν επισυνάγετε  αλλά διασκορπίζετε. Με εντολή σας διώκουν μέλη της τοπικής Εκκλησίας, μόνο και μόνο επειδή διαμαρτύρονται για την βαναυσότητά σας, ή επειδή στραβοκοίταξαν την αυτού εξοχότητά σας, ή του υπασπιστή σας… Αντίθετα επισυνάγετε τον Βρεσθένης, μας τον πλασάρετε στην Τήνο, και μαζί του οργώνετε την Ελλάδα,  όταν γνωρίζετε τους λόγους που η Ιερά Σύνοδος τον καθήρεσε από την Μητρόπολή του. «Όμοιος ομοίω, και η κοπριά στα λάχανα»;  όπως λέει πολύ σοφά ο λαός μας; Καλά για το «και των αγαπώντων ημάς και των μισούντων» αυτό ας το αφήσουμε, όπως είπαμε, είναι ψιλά γράμματα για σας. Έχετε εθιστεί στην τιμωρία, και όχι στην αγάπη.Τι σόι πατέρας είσαστε; Ο Απόστολος Παύλος καλύπτει την στάση σας πολύ λαγαρά: «Ἐὰν ἀγάπην μὴ ἔχω, γέγονα χαλκὸς ἠχῶν ἢ κύμβαλον ἀλαλάζον».

Τέλος έχετε καμμιά φορά σκεφθεί την συμβολή σας, με την αδιαφορία σας και την στάση σας, στην εξάπλωση των Ιεχωβάδων, και διαφόρων προτεσταντικών ομάδων στην Μητρόπολή σας; Σπάνια προς Ραφήνα να μην μας πλευρίζουν ευαγγελικοί μέσα στο πλοίο.  Πού να βρείτε χρόνο να ασχοληθείτε με το ποίμνιο όταν ανύσταχτη μέριμνά σας  είναι το ονοματήρια! των δεσποτάδων, το τι χρώμα μίτρας ταιριάζει με τον σάκο σας και  η καταδίωξη των πιστών. Έπαρση, επίδειξη,  ματαιοδοξία, κενοδοξία, παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις, μανιακές προβολές.  Εδώ  πάει «βάλαν τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα». Από επίσκοπος (επί-σκοπόν) σύμβολο (συν-βάλλω) ενότητας, αγάπης, και συγνώμης,  της εκκλησιαστικής σύναξης, καταντήσατε κατάσκοπος (κατά-σκοπόν) όργανο διαβολής (δια-βάλλω), με ανύσταχτη μέριμνά σας την καταδίωξη των αντιφρονούντων! Αντί να παρουσιαστείτε π.χ. στο δικαστήριο, στις 19 Φεβρουαρίου τρέχοντος έτους και να απαιτήσετε την απόσυρση της αυτεπάγγελτης! (θα μας τρελάνετε)  δίωξης  προτιμήσατε να απουσιάζετε.

  Η έλευση της Βασιλείας κάνει τον Ιησού να συνεορτάζει αντάμα με τους αμαρτωλούς, τους παραβάτες του Νόμου, αντί να επιχαίρει για την επιβαλλόμενη από το κατεστημένο των Γραμματέων  και Φαρισαίων  τιμωρία τους.  Για τον Ιησού πλέον αμαρτωλός είναι όποιος πιστεύει ότι θα  κερδίσει το στοίχημα της ζωής με μέσα δικά του, πολιτικά, δικαστικά, κοκεταρίες, με εσθήτες, με διωγμούς, με μίση και κακίες … Για καθρεπτιστείτε με την άνεσή σας σ’ αυτόν τον καθαρό καθρέπτη! (Βασιλεία σημαίνει το υποκειμενικό γεγονός της επιλογής του Θεού από τον άνθρωπο, την συνθήκη της αγάπης και επομένως της συγνώμης, που  καταργούν όλους τους εσωτερικούς διαχωρισμούς κακίας, προβολής εκδίκησης).

  Η σημειολογία τη «Παρουσίας» είναι ακραιφνώς Ελληνιστική και δήλωνε αρχικά την επίσκεψη σπουδαίας προσωπικότητας, η οποία γίνεται δεκτή με μεγάλες τιμές, εις τρόπον ώστε σε μεταγενέστερο χρόνο η έννοια του όρου να περιλάβει και την Θεία Επιφάνεια, εξ ου και στην χριστιανική λατρεία η εορτάζουσα κοινότητα Την δεξιώνεται με πάσαν λαμπρότητα στους κόλπους της, παρούσα συμβολικά στο πρόσωπο του επισκόπου. Μας φαντάζεσθε άσχετος με όλα αυτά. Μεταλλάξατε τον θεσμό του επισκόπου από τρόπο αυθεντικής ζωής, από έκφραση εκκλησιαστικής ενότητας, συγνώμης και καταλλαγής, σε πολιτικό χώρο με κομματικούς μηχανισμούς, σε προσωποπαγές θεσμικό στυγνό σύστημα προβολής, που για να σταθεί το  θέσατε στην υπηρεσία του κράτους, με αντάλλαγμα να προστατεύεται ο καλά στημένος διαπλεκόμενος μηχανισμός του. 

   Κατά τον άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη «Όπου υπάρχει συγνώμη,… εκεί υπάρχει  ελευθερία».  Αν μπορούμε να συγχωρούμε, αν το επιθυμούμε τουλάχιστον, τότε θα νιώσουμε αυτό που στους Ψαλμούς ονομάζεται «αναψυχή». «Διήλθομεν διὰ πυρὸς καὶ ὕδατος, καὶ ἐξήγαγες ἡμᾶς εἰς ἀναψυχήν». Συγχωρώ σημαίνει  ελευθερώνομαι από μια φυλακή, στην οποία όλες οι πόρτες είναι κλειδωμένες από μέσα. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι είναι σκληρό, πολύ σκληρό, είναι οδυνηρά δύσκολο να συγχωρείς και να δέχεσαι την συγνώμη.

   Πώς να ξεκινήσουμε να διασχίσουμε τον Ωκεανό της συγχωρητικότητας; Ας δούμε πρώτα την ευκαιρία που κάθε χρόνο δίνει στα μέλη της η Ορθόδοξη Εκκλησία, για να κάνουν καινούργια αρχή. Κατ’ αρχάς η φράση  «ἄφες ἡμῖν…ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν» υπογραμμίζει την θεμελιώδη ενότητα του ανθρώπινου γένους. Η Κυριακή της συγνώμης είναι η τελευταία Κυριακή πριν την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, με την οποία προετοιμαζόμαστε για την εορτή των εορτών, την Ανάσταση του Κυρίου μας, το Πάσχα. Η Εκκλησία, λοιπόν, παρέχει σε όλα τα μέλη της την ευκαιρία να εξωτερικεύσουν την λαχτάρα τους για συγχώρεση, (συν-χωράω με τον διπλανό μου), μέσα από μια λειτουργική τελετή που είναι και προσωπική και συλλογική. 

   Το πρωί της Κυριακής της συγνώμης διαβάζεται η περικοπή του Ματθαίου που αρχίζει με τα λόγια του Κυρίου: «Εὰν γὰρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος·  ἐὰν δὲ μὴ ἀφῆτε τοῖς  ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα αὐτῶν, οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παραπτώματα ὑμῶν». Όταν  το βράδυ της ίδιας μέρας ο εσπερινός φθάνει στο τέλος του, αρχίζει (τουλάχιστον άρχιζε μέχρι πρόσφατα στην πατρίδα μου)   η τελετή της αμοιβαίας συγνώμης. Ο γέρο παπα-Κοσμάς κατέβαινε τα σκαλοπάτια της Ωραίας Πύλης, πλησίαζε εκεί που στεκόταν οι λαϊκοί για να είναι όλοι στο ίδιο επίπεδο,  γονάτιζε με πολύ κόπο, μπροστά σε όλους ζητώντας με δάκρυα από όλους να τον συγχωρήσουν για όλα τα λάθη και αδυναμίες του κατά το έτος που  πέρασε, και προσέθετε: «Συγχωρήστε με τον αμαρτωλό». Το ίδιο και οι ενορίτες, γονατιστοί μπροστά του απαντούσαν: «Σε συγχωρούμε, όπως και εσύ εμάς» «ο Θεός να συγχωρήσει όλους μας» απαντούσε ο παπά-Κοσμάς. Στην συνέχεια τα μέλη της Εκκλησίας γονάτιζαν ο ένας μπροστά στον άλλο, ζητώντας και προσφέροντας συγνώμη. Δεν αποκλείεται να υπάρχουν φορές που το τυπικό να αποστεώνεται, αλλά υπάρχουν και φορές που μπορεί όντως να λειτουργεί ως εν δυνάμει καταλύτης καθιστώντας μας ικανούς να εκφράσουμε αυτό που υπό άλλες συνθήκες δεν θα αναγνωριζόταν και θα παρέμενε συμπιεσμένο.  Δεν είναι εύκολο να γίνει κανείς παπα-Σταύρος αλλά στο χέρι μας  είναι να γίνουμε παπα-Κοσμάδες.

Όλοι χρωστάμε στον Θεό, όπως ο ανελέητος δούλος της παραβολής (Μτ.18,23-35), με την οποία θα υπογραμμίσει παραστατικά την διδασκαλία του περί συγνώμης (Μτ, 18, 15-22 και Λκ. 17,3-4). Όλοι χρειαζόμαστε την συγνώμη του Θεού και όλοι χρειάζονται την δική μας. Χωρίς αυτήν μένει η αυτοδικαίωση και η απελπισία της, η ανάλγητη ηθική της τήρησης των κανόνων, και της τιμωρίας των παραβάσεων, που κάνουν τον Ιησού να εξεγείρεται. 

Τα κριτήρια του Θεού δεν συμπίπτουν με τα κοινωνικά κριτήρια των ανθρώπων: αδικία γι’ αυτόν είναι η ασέβεια και ο εγωισμός, δικαιοσύνη είναι η ευσεβής υπακοή στο θείο θέλημα. Ο λόγος του Ιησού είναι σαφής: μη ζητήσεις το δίκιο σου στην ανταπόδοση ούτε να επιλέξεις τον δρόμο της εχθροπραξίας με όποιον σε υποβλέπει ακόμη και όταν διακρίνεις την εκμετάλλευση, αλλά αντιμετώπισε το κακό αραιώνοντας την ψυχική σου πυκνότητα.  Ο Ιησούς υπερβαίνει την φυσική τάση του ανθρώπου και κάθε εμβίου όντος να αντεπιτίθεται όταν τον προσβάλλουν.Ο Ιησούς εννοεί την αγάπη όχι ως απλό συναίσθημα, το οποίο μπορεί να ενέχει ιδιοτέλεια και να δορυφορεί συχνότατα το Εγώ.  Αγάπη έχει η πράξη της δωρεάς, στην οποία χειραφετείται η υποκειμενικότητα ως διαθεσιμότητα του ανθρώπου. Η αγάπη είναι θείο χάρισμα γιατί ό,τι αγαπώ μού νεύει το απόλυτο.

«Η νομοτέλεια, η αδιάσπαστη αλυσίδα αδικίας-πικρίας-εκδικητικής διάθεσης, μπορεί να σπάσει μόνο αν μια επαναστατική πράξη εισβάλει στην ζωή όλων μας, και διακόψει αυτή την αλυσίδα, στην οποία  ο άκρατος εγωισμός  μας υπαγορεύει   αναπόδραστα τις κινήσεις του ψυχισμού μας. Πράγματα δυσβάστακτα. Που θα γίνονται αβάστακτα, αν τυχόν ως Κύριο της ζωής μας, δεν αναγνωρίζουμε τον αφέντη των εκπλήξεων, τον ικανό να εκπλήξει του πάντες».  

του Γιώργου Δημόπουλου