Καφενείο «Η ωραία Τήνος»

Μια παλιά καλή συνήθεια, έφερνε τους ιδιοκτήτες σε μπακάλικα, ταβέρνες και αλλού να βαφτίζουν τα καταστήματά τους με το όνομα του τόπου τους και έναν επιθετικό προσδιορισμό. Το επίθετο «ωραίος» επιλέγονταν ναι μεν συχνότερα, δεν μονοπωλούσε όμως.

Η συνήθεια αυτή μας άφησε μια κληρονομιά από γραφικές γωνιές σε πολλές περιπτώσεις μα και μια κατάσταση ασυνέπειας πινακίδας και πραγματικότητας σε άλλες. Η «πρώτη εντύπωση» δεν αποτέλεσε αποκλειστικό προνόμιο των διαφημιστών του 21^ου αιώνα. Ιδιαίτερα σε μια χώρα που δεν κατόρθωσε ποτέ να καταγράψει και να ελέγξει, η κληρονομιά έγινε κακιά συνήθεια και βρήκε γόνιμο έδαφος η λογική του «ότι δηλώσεις είσαι».

Το 1974, στις 4 του Οκτώβρη ο Κ. Καραμανλής αναβάφτισε την μέχρι τότε προχουντική ΕΡΕ σε Νέα Δημοκρατία. Στην τότε ιδρυτική της διακήρυξη διαβάζουμε: «Η Νέα Δημοκρατία είναι η πολιτική παράταξη που ταυτίζει το έθνος με το λαό, την πατρίδα με τους ανθρώπους της, την πολιτεία με τους πολίτες της, την εθνική ανεξαρτησία με τη λαϊκή κυριαρχία, την πρόοδο με το κοινό αγαθό, την πολιτική ελευθερία με την έννομη τάξη και την κοινωνική δικαιοσύνη.» Βγαίνοντας από την επταετία της δικτατορίας, ο Κ. Καραμανλής, επέλεξε για το κόμμα του, ένα όνομα που ήταν δεδομένο πως θα έχαιρε ευρύτερης αποδοχής. Παρόλο που την άφιξη του Κ. Καραμανλή δεν την είχαν δει με καλό μάτι όλες οι πολιτικές δυνάμεις, στις πρώτες εκλογές που συμμετείχε συγκέντρωσε τα υψηλότερα ως τότε καταγεγραμμένα ποσοστά. Έκτοτε το κόμμα ακολούθησε φιλελεύθερα μονοπάτια και διατήρησε σημαντικά ποσοστά σε όλη την περίοδο της μεταπολίτευσης έως το 2009. Ο Κ. Καραμανλής προφανώς χρησιμοποίησε το όνομα για να ταυτίσει την νέα αρχή που έκανε η χώρα που έβγαινε από το «γύψο» με τις προσδοκίες του λαού για μια νέα ουσιαστική αρχή στην ελληνική δημοκρατία.

Απλοϊκά, αντιπαραβάλλοντας το κόμμα με ένα κατάστημα, η Ν.Δ. διατήρησε τους θαμώνες της (σκοπίμως εδώ δεν γίνεται χρήση του όρου «πελάτες») κάτω από το όνομά της. Στο παρόν, ακόμη και οι πιο υποκειμενικοί παρατηρητές, θα συμφωνούσαν ότι το «Νέα Δημοκρατία» χρησιμοποιείται ως προκάλυμμα, όχι τόσο λόγω της κυβερνητικής στάσης αλλά περισσότερο γιατί ο μέσος ψηφοφόρος της παράταξης αγνοεί τις αρχές της δημοκρατίας. Ο μέσος ψηφοφόρος την Ν.Δ. δεν γνωρίζει τίποτε για την διάκριση των εξουσιών και τις προϋποθέσεις της ισονομίας και της ισοπολιτείας. Δεν γνωρίζει τίποτε για διαφοροποίηση της νομοθετικής από την εκτελεστική εξουσία και ακόμη περισσότερο την πλήρη αυτονομία της δικαστικής εξουσίας. Ομοίως, στο ΠΑΣΟΚ, οι γραφικοί πλέον οπαδοί αγνοούν την έννοια του σοσιαλισμού. Στην δε ΔΗΜΑΡ η κατάσταση ξεφεύγει καθώς γίνεται στο όνομα κατάχρηση του όρου δημοκρατική. Όπως μας δίδασκε η φιλόλογος στο Λύκειο του νησιού, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πλεονασμού καθώς η αριστερά εν τη γενέσει δεν μπορεί να είναι μη δημοκρατική αφού στις βασικές της προϋποθέσεις περιλαμβάνεται η ισονομία και η ισοπολιτεία.

 Όλοι οι ψηφοφόροι των προαναφερθέντων κομμάτων, αγνοώντας σε πολλές περιπτώσεις της ουσία της πολιτικής ως αναγκαιότητας της ανάμειξης του πολίτη στα κοινά, ενίσχυσαν τον αλληλοανταλλακτικό μηχανισμό που οδήγησε την χώρα στην οδυνηρή σημερινή κατάσταση. Η πρακτική της ανάθεσης, που αυτοαναιρεί την δημοκρατία, παγιώθηκε. Συγχρόνως, λόγω της συμπεριφοράς των πολιτικών προσώπων, συντηρήθηκε μια εικόνα απαξίωσης της πολιτικής και της ανάμειξης με τα κοινά, γεγονός που έφερε σε οριστική ρήξη τον πολίτη με την δημοκρατία.  Καλλιεργήθηκε η εντύπωση πως δημοκρατία είναι η απόλυτη ελευθερία (μέχρι και το αισχρό της σημείο) ενώ στην πραγματικότητα στην δημοκρατία ο πολίτης έχει περισσότερες υποχρεώσεις από δικαιώματα.

 «Δημοκρατία είναι μια καθόλα ίση δυνατότητα για τον καθένα και όσο δεν αυτό δεν γίνεται αντιληπτό η δυνατότητα αυτή μεταφέρεται σε ένα τρίτο πρόσωπο ή σε ένα μηχανισμό.»

Τα καφενεία των κομμάτων, με τις εντυπωτικές πινακίδες μπορούν ακόμη να προσελκύουν θαμώνες, δεν μπορούν όμως πια να τους εκφράζουν. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία, οι ψηφοφόροι των κομμάτων της συγκυβέρνησης είναι αποστασιοποιημένοι από την πολιτεία και αυτοπεριορίζονται έτσι ως πολίτες. Γνωρίζουν από πριν πως η δήλωση μιας πινακίδας δεν αποτυπώνει όσα το κατάστημα μπορεί πραγματικά να προσφέρει. Η εναπομένουσα συναλλαγή που είναι διατεθειμένοι να πραγματοποιήσουν είναι να πιουν ένα ρακί ανά τετραετία (ίσως και συχνότερα)  και να επιστρέψουν πάλι σπίτια τους. Μα όταν πια το μαγαζί πάψει να σερβίρει ρακί, θα αποστραφούν ακόμη και την «ωραία» της πινακίδας…

 

ΥΓ: Την ιδέα για το κείμενο αυτό μου έδωσε άθελά του ένας συντοπίτης μας ο οποίος σε παρέα σε καφενείο, προσπαθώντας να υπερασπιστεί τα λεγόμενά του, μεταξύ άλλων, είπε απευθυνόμενος σε τρίτο της παρέας: «-Μακάρι να ήσουν όσο δημοκράτης είμαι εγώ!».  Αγνοώντας βέβαια πλήρως τις προϋποθέσεις δομής μιας πραγματικά δημοκρατικής κοινωνίας.