Γιατί το χαμόγελο πρέπει να γίνει η κινούσα δύναμη αυτού του τόπου

Αρχικά ας τολμήσουμε να παραδεχτούμε πως η γενεσιουργός αιτία της φυσιογνωμίας και της παράδοσης του τόπου χάθηκε ή έστω χάνεται μη αναστρέψιμα. Ας το παραδεχτούμε όχι μοιρολατρικά, ως μία αναπόφευκτη πραγματικότητα, αλλά ως ελεύθεροι συναισθημάτων εξωτερικοί παρατηρητές. Δεν αναζητάμε σε αυτή την φάση αντικειμενικότητα, παρά μόνο αποστασιοποίηση, έστω και για λίγες μόνο γραμμές.

Οι αλλαγές που βιώνουμε καθημερινά, στην επαρχία που δεκαετίες τώρα πλήττεται από «αστυλαγνεία», ως καθόλα μη στατική κατάσταση, βοηθούν στην κατεύθυνση κατανόησης της παραπάνω άσκησης.

Προτρέχοντας θα σημειωθεί μόνο το παράδοξο για τον ελληνικό αστικό τρόπο ζωής που δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει και παραμένει προσδεμένος γραμμικά στις προκαταλήψεις του προ-αστικού τρόπου ζωής. Ο εξαστισμός, δηλαδή, δεν επέφερε τον αναμενόμενο «εκσυγχρονισμό» (αναφορικά με την κοινωνική εξέλιξη πάντα), με συνέπεια να μην μπορεί να καρπωθεί η κοινωνία και κανένα όφελος από αυτή την μετάβαση.

Εδώ θα πρέπει να δηλωθεί κατηγορηματικά επιπλέον, ότι ή παραπάνω παραδοχή δεν υπονοεί ούτε και αδυναμία να σωθεί το γνήσιο και σαν συνέπεια να οδηγεί σε συμπεράσματα παραίτησης. Το γνήσιο μπορεί να σωθεί, αλλά σε μουσειακή έκταση πλέον. Είναι οι ανθρώπινοι χαρακτήρες άλλωστε που διατηρούν ακόμη το γνήσιο και όχι το δημιούργημά τους. Ολοένα και μειούμενοι οι ντόπιοι, του παρελθόντος αχθοφόροι, ολοένα και λιγότερο ανοικτή η επικοινωνία, πιο διστακτικοί, σαν σε διαρκή άμυνα οι άνθρωποι, χάνουν την αυθεντικότητά τους και οδηγούν σταδιακά στην αποψίλωση του αυθόρμητου και του ανοικτού χαρακτήρα τους.

Το κείμενο αυτό ίσως θα ήταν περισσότερο επίκαιρο καταμεσής  καλοκαιριού, στην εποχιακά πιο αυξημένη τουριστική κίνηση στο νησί. Βέβαια τότε κινούσα δύναμη είναι η κερδοφορία. Για την πλειοψηφία, είτε λόγω κόπωσης είτε λόγω κερδών οι ευαισθησίες πάνε περίπατο. Θα κατέληγε συμπερασματικά, πιστολιά στον αέρα, χρεώνοντας κατά την προσφιλή συνήθεια, στον συντάκτη την ιδιότητα του μονίμως αντιδραστικού. Άμυνα είναι και για τις δύο πλευρές: τόσο η αντίδραση όσο και ο χαρακτηρισμός αντίστοιχα.

Σήμερα λοιπόν που απέχουμε μόλις 2-3 Σαββατοκύριακα από την χειμερινή ανάπαυλα, ίσως να είναι μια καλή στιγμή για προβληματισμό. Καταφέραμε να σώσουμε λίγο από γαστρονομία, λίγο από αρχιτεκτονική, ελάχιστο από μουσική παράδοση. Δεν καταφέραμε να προστατεύσουμε την ουσία όμως σε εμάς τους ίδιους. Πιστεύουμε τους εαυτούς μας φορείς και συνεχιστές σε διάφορες δράσεις «πολιτισμού» μα τα μιμίδιά(*) μας είναι αλλοιωμένα, περισσότερο από ανάγκη και λιγότερο από τον χρόνο. Δεν βρίσκουμε ενδιαφέρον στο να προστατεύσουμε το ήθος των τόσων γενεών που περπάτησαν στις πέτρες και στα βράχια.

Ίσως, η σταδιακή αυτή αλλοίωση να οφείλεται απλά στο ότι η γεωγραφική απομόνωση έχει περιοριστεί στο ελάχιστο και έτσι τα επικρατή μιμίδια άλλων τόπων (κυρίως της αστικής ζωής) εισέβαλαν στον ζωτικό χώρο της παράδοσής μας και μαζί με πολλαπλές άλλες συνθήκες, επανακαθόρισαν την γενεσιουργό αιτία και την κινούσα δύναμη του χαρακτήρα του νησιού: της ανάγκης για επιβίωση. Έτσι καταλήξαμε στο παρόν να αποθεώνουμε για παράδειγμα τα τηνιακά τυριά αλλά να μην έχουμε δει ποτέ ανατολή, πριν την οποία οι πρόγονοί μας άρμεγαν το γάλα ή να μην έχουμε ποτέ ξενυχτήσει σε κακή γέννα ζώου. Λατρέψαμε τις ξερολιθιές μα δεν γνωρίζουμε από τον ιδρώτα που χρειάζεται κάτω από τον ήλιο για να χτιστεί μια «β’λίστρα».  Αγαπήσαμε τα μάρμαρα και ξεχάσαμε τα νταμάρια. Φωτογραφίσαμε το τοπίο που ισοπεδώσαμε με άναρχη δόμηση. Περιγράψαμε τα μονοπάτια μα δεν ήμασταν εκεί για τους πυλώνες και δεν θα είμαστε ούτε για τις ανεμογεννήτριες. Έτσι που όλα έγιναν βιτρίνα πολυκαταστήματος και εξώφυλλο σε περιοδικά ή αναρτήσεις στο διαδίκτυο. Βλογάμε τα γένια μας με επισημότητα χωρίς ίχνος συστολής για την αλλοτρίωσή μας, αναδεικνύοντας ωφελιμιστικά και μόνον το μεγαλείο της άγνοιάς μας.

 

Στο τέλμα πλέον και με μη αναστρέψιμα αποτελέσματα ας αρκεστούμε σε ότι μας έχει απομείνει και μπορεί να μας συνδέσει με το παρελθόν. Ας αφήσουμε τους διαφημιστές και ας διαφημίσουμε εμείς τον τόπο μας. Ας υποδεχόμαστε τους επισκέπτες με χαμόγελο και συστολή. Όπως έκαναν για αιώνες εκείνοι που πάλευαν νυχθημερόν για να κτίσουν το μεγαλείο που σήμερα καπηλευόμαστε… Και να κερνάμε και κανένα ρακί δεν βλάπτει αρκεί να μην το κάνουμε μονόπρακτο.

Γιάννης Βιδάλης (Μπελεγρίνος)

(*) μονάδα πολιτισμικής πληροφορίας, επίκτητη μη ενστικτώδης πληροφορία, κατά τον αντίστοιχο όρο "γονίδια", από το Wiki-λεξικό (περισσότερα εδώ)